TİBBİ ƏLCƏKLƏR: NÖVLƏRİ, İSTİFADƏ SAHƏLƏRİ VƏ ÖNƏMİ

Tibbi əlcəklər hər bir səhiyyə işçisinin gündəlik həyatının ayrılmaz hissəsidir. Bu sadə, lakin vacib məhsullar infeksiyaların qarşısını almaq, həkimləri və xəstələri qorumaq üçün istifadə olunur. Azərbaycanda da,  tibbi əlcəklərə tələbat sürətlə artır, çünki səhiyyə sisteminin inkişafı və gigiyena standartlarının yüksəldilməsi bu məhsulları daha da vacib edir. Bu bloq yazısında tibbi əlcəklərin tarixi, növləri, istifadə sahələri, önəmi, standartları, seçimi, baxımı və utilizasiyası haqqında ətraflı məlumat verəcəyik. Həmçinin, ümumi miflər və tez-tez verilən suallara da cavab tapacaqsınız.

 

Tibbi Əlcəklərin Tarixi və Təkamülü

Tibbi əlcəklərin tarixi 18-ci əsrin ortalarına gedib çıxır. 1758-ci ildə Dr. Johann Waldbaum dəri əlcəklərdən ibarət bir model icad etmişdir ki, bu da ginekoloji prosedurlarda istifadə olunmuşdur. Bu əlcəklər əsasən həkimi kirdən və qandan qorumaq üçün nəzərdə tutulmuşdu, lakin infeksiya riskini nəzərə almamışdı. 1830-cu illərdə Charles Goodyear rezin texnologiyasını icad etdikdən sonra, 1890-cı ildə Dr. William Stewart Halsted rezin əlcəkləri təqdim etmişdir. Bu, onun tibb bacısının fenoldan yaranan dəri allergiyasını qorumaq məqsədi ilə edilmişdi. Nəticədə, əlcəklər infeksiya qarşısının alınmasında rol oynamağa başladı. 

20-ci əsrdə lateks əlcəklər geniş yayıldı, lakin lateks allergiyası problemləri səbəbindən nitril və vinil kimi sintetik materiallar inkişaf etdirildi. Bu gün tibbi əlcəklər yüksək texnologiyalı məhsullardır ki, onlar patogenlərdən, kimyəvi maddələrdən qoruyur

Tibbi Əlcəklərin Növləri 

İstifadə Sahəsinə Görə Tibbi Əlcəklər:

Tibbi əlcəklər müxtəlif növlərə bölünür, hər biri xüsusi istifadə sahələri üçün nəzərdə tutulmuşdur. Əsas növlər bunlardır: 

- Müayinə Əlcəkləri (Examination Gloves): Qeyri-steril, ümumi müayinələr üçün istifadə olunur. Onlar ambidekstrdir (hər iki ələ uyğundur) və qutularla qablaşdırılır. 

- Cərrahi Əlcəklər (Surgical Gloves): Steril, əməliyyatlar üçün nəzərdə tutulmuşdur. Fərdi qablaşdırılır və daha yüksək keyfiyyət standartlarına malikdir. 

- Kimyaterapiya Əlcəkləri (Chemotherapy Gloves): Kimyaterapiya dərmanlarını idarə etmək üçün xüsusi olaraq hazırlanmışdır, daha qalın və kimyəvi maddələrə davamlıdır. 

 

Materiallara Görə Tibbi Əlcəklər:

- Lateks Əlcəklər: Təbii rezin materialından hazırlanır, elastik və rahatdır. Lakin lateks allergiyası riski var. Yaxşı toxunma hissi verir və infeksiyalara qarşı effektivdir. 

- Nitril Əlcəklər: Sintetik materialdan (akrilonitril-butadien) hazırlanır. Allergiya riski yoxdur, kimyəvi və deşilməyə davamlıdır. Tibbi əlcəklər növləri arasında ən populyarıdır. 

- Vinil Əlcəklər: Polivinil xloriddən hazırlanır, ucuzdur, lakin az davamlıdır. Aşağı riskli işlər üçün uyğundur. 

- Digər Növlər: Neopren və ya poliizopren əlcəklər xüsusi hallarda istifadə olunur. 

 

Pudralı və pudrasız variantlar var: Pudrasız əlcəklər allergiya riskini azaldır və daha çox tövsiyə olunur.

Növ	Material	Üstünlüklər	Dezavantajlar	İstifadə Sahələri
Müayinə	Nitril/Lateks	Rahat, qoruyucu	Allergiya riski (lateks)	Ümumi müayinələr
Cərrahi	Lateks/Nitril	Yüksək həssaslıq	Daha bahalı	Əməliyyatlar
Kimyaterapiya	Nitril	Kimyəvi davamlı	Qalın, az elastik	Onkologiya

 

Tibbi Əlcəklərin İstifadə Sahələri 

Tibbi əlcəklər səhiyyənin hər sahəsində istifadə olunur: 

- Xəstəxanalar və Klinikalar: Müayinələr, inyeksiyalar, yaraların təmizlənməsi zamanı infeksiya qarşısını almaq üçün. 

- Stomatologiya* Ağız boşluğunda işləyərkən qoruma təmin edir. 

- Laboratoriyalar: Kimyəvi maddələr və bioloji nümunələrlə işləyərkən. 

- Qida Sənayesi və Gigiyena: Bəzən tibbi əlcəklər qida hazırlanmasında istifadə olunur, lakin xüsusi qida əlcəkləri daha uyğundur. 

- Ev Şəraitində: Xəstə baxımı zamanı.

 

Tibbi Əlcəklərin Önəmi

Tibbi əlcəklər infeksiyaların qarşısını almaqda əsas rol oynayır. Onlar qan vasitəsilə ötürülən patogenlərdən (HIV, hepatit) qoruyur, çarpaz çirklənməni azaldır. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) və FDA standartlarına görə, əlcəklər səhiyyə işçilərinin və xəstələrin təhlükəsizliyini təmin edir. Allergiya riskini minimuma endirmək üçün nitril əlcəklər tövsiyə olunur. Pandemiya dövründə tibbi əlcəklərin önəmi daha da artmışdır, çünki onlar virusların yayılmasını qarşısını alır.

 

Standartlar və Qaydalar 

Tibbi əlcəklər ciddi standartlara uyğun olmalıdır: 

- FDA Standartları: ABŞ-da tibbi əlcəklər Class I cihaz kimi qeydiyyata alınır, sızma və davamlılıq testlərindən keçir. 

- ASTM Standartları: Lateks üçün D3578, nitril üçün D6319 – dartılma gücü və uzanma testləri. 

- EN Standartları: Avropada EN 455-1/2/3/4 – tibbi əlcəklər üçün. Azərbaycanda idxal olunan əlcəklər bu standartlara uyğun olmalıdır.

 

Tibbi Əlcəklərin Seçimi 

Əlcək seçərkən nəzərə alın: 

- Ölçü: Kiçikdən böyüyə qədər, ələ uyğun olmalıdır. 

- Material: Allergiya varsa nitril seçin. 

- Qalınlıq: Standart 4-6 mil, kimyaterapiya üçün daha qalın. 

- Pudrasız: Allergiya qarşısını almaq üçün.

 

Baxım və Utilizasiya

Əlcəkləri istifadə etdikdən sonra əlləri yuyun. Kontaminasiya olunmuş əlcəklər biohazard tullantı torbalarına (narıncı və ya sarı) atılmalıdır. Qeyri-kontaminasiya olunmuşlar ümumi tullantı kimi atıla bilər. Yerli qaydalara uyğun utilizasiya edin, ətraf mühiti qoruyun.

 

Ümumi Miflər

- Mif: Bütün nitril əlcəklər incə və birdəfəlikdir. Həqiqət: Qalın, təkrar istifadə olunan nitril əlcəklər var. 

- Mif: Əlcəklər əl yumağı əvəz edir. Həqiqət: Əlcəklərdən sonra əlləri yuyun. 

- Mif: Yalnız lateks allergiya yaradır. Həqiqət: Nitril də akseleratorlardan allergiya yarada bilər.

 

Tez-Tez Verilən Suallar (FAQ)

- Nitril və lateks arasındakı fərq nədir? Nitril allergiya riski yoxdur, daha davamlıdır. 

- Əlcəkləri nə vaxt dəyişmək lazımdır? Kontaminasiya olunduqda və ya zədələndikdə. 

- Bakıda tibbi əlcəklər haradan almaq olar? Set Medical-dən, yüksək keyfiyyətli variantlar var. 

 

Tibbi əlcəklər səhiyyənin əsasıdır. Əlcəklər haqqında daha ətraflı məlumat üçün saytımızın müvafiq bölməsini ziyarət edərək və tibbi əlcəklər sifariş edə bilərsiniz.